رأس چهارمی که نیست

حضور در جمع متخصصان و فارغ‌التحصیلآن‌هم رشته معمولاً فرصت مناسبی است برای درک بهتر فضای شغلی و تبادل‌نظر و آشنایی بیشتر با فرصت‌ها و چالش‌ها. به همین دلیل، برخلاف معمول که تمایل چندانی به حضور در جمع‌های شلوغ و اتفاقات از پیش برنامه‌ریزی نشده ندارم، از این نوع گردهمایی‌ها استقبال می‌کنم. کمترین خوبی آن‌ها این است که می‌شود چندساعتی نشست و از بیرون به آنچه دیگران می‌بینند نگاه کرد. گردهمایی روانشناسانی که هرکدام داعیه‌ی نقشی مهم در سلامت جامعه دارند.

سندروم انترن: چرا نباید سایت‌های روانشناسی را جدی گرفت

آیا شما به افسردگی مبتلا هستید؟

آیا کودک شما بیش‌فعال است؟

با علائم اسکیزوفرنی آشنا شوید؟

این‌ها نمونه‌ای از عناوینی است که هرروز در سایت‌های روانشناسی و پزشکی و روان‌پزشکی می‌بینیم. نمونه‌ای از مطالبی که در شبکه‌های اجتماعی برایمان فرستاده می‌شود و پس از خواندن متوجه می‌شویم که خیلی وقت است افسرده شده‌ایم، احتمالاً مبتلابه درجات خفیفی از اسکیزوفرنی نامتمایز هستیم. علائم اختلال شخصیت مرزی را داریم و چقدر خوش‌شانسیم که هنوز در بیمارستان روانی بستری نشده‌ایم. گاهی هم به خودمان می‌بالیم که بله جان نش هم مبتلا به اسکیزوفرنی بود و ما هم بی‌شک به سبب ذهن زیبایمان است که مبتلا شده‌ایم. و یا همچون مرلین مونرو تشخیص اختلال شخصیت مرزی خواهیم گرفت و چه آینده‌ای که در انتظارمان نیست.

معرفی پنج کتاب روانشناسی

در طول سال های اخیر گرایش به مطالعه ی کتاب های روانشناسی افزایش چشم گیری داشته است. ناشران کوچک با چاپ کتاب های خودشناسی و یا موفقیت، رشد اقتصادی بهتری را تجربه می کنند و ناشران بزرگ برای جبران کاهش فروش، جسته و گریخته دست به انتشار کتاب های روانشناسی می زنند. با این حال مطابق انتظار بخش اعظم این کتاب ها بیش از آن که منابعی علمی باشند، در راستای فروش بیشتر و با هدف جذب مخاطب نوشته شده اند. حل سریع مشکلات، شناخت بهتر شخصیت و افزایش مهارت های فردی، موضوعاتی است که بخش اعظم این کتاب ها به آن می پردازند. شاید شما بتوانید قورباغه را قورت دهید، بفهمید چه کسی پنیرتان را جا به جا کرده و احتمالا گوسفند نباشد، اما شخصیت افراد پیچیده تر از چیزی است که با یک کتاب پنجاه صفحه ای قادر به شناختش باشید. 

تغییر مخاطره آمیز و قطبی شدن گروه

بسیاری از ما بر این باور هستیم که تصمیمات جمعی منعکس کننده نظر اکثر افراد بوده و بنابراین عموما محافظه کارانه تر و احتمالا کم خطرتر خواهند بود، با این حال تحقیقات روانشناسی نه تنها از این ایده حمایت نمی کنند بلکه نشان دهنده آن هستند که تصمیم گیری گروهی منجر به پدیده ای تحت عنوان قطبی شدن گروه و تغییر مخاطره آمیز شده و این تصمیمات می توانند به مراتب افراطی تر از آن چه تصور می کنیم، باشند.

لوث مسئولیت و اثر تماشاگر

سیزدهم مارس 1964 کیتی جنوویس بیست و هشت ساله هنگام بازگشت از محل کار خود با ضربات متعدد چاقو به قتل رسید. حدود ساعت 3:15 شب جنوویس که خودروی خود را در فاصله ی اندکی از خانه اش پارک کرده بود، به سمت خانه به راه افتاد اما در راه با وینستون موزلی رو به رو شد. او که به شدت ترسیده بود شروع به دویدن به سمت خانه کرد، اما موزلی که سریع تر از او بود موفق شد دو ضربه چاقو به پشت جنوویس بزند. جنوویس فریاد می کشید و کمک می خواست. یکی از همسایگان از پشت پنجره فریاد می کشد او را رها کن. موزلی فرار می کند و جنوویس در حالی که به شدت مجروح شده به آرامی به سوی آپارتمانش می رود، اما با در بسته روبه رو می شود و به دلیل زخم شدید بر روی زمین می افتد و درخواست کمک می کند. 10 دقیقه بعد موزلی بار دیگر بر می گردد و این بار پس از درگیری با جنوویس با ضربات متعدد چاقو او را به قتل رسانده و فرار می کند.

آزمایش زندان استنفورد

سال 1971 فیلیپ زیمباردو استاد روانشناسی اجتماعی دانشگاه استنفورد دست به انجام یکی از مشهورترین آزمایش های کلاسیک روانشناسی زد. او که پیش از این با استنلی میلگرام همکلاس بود، تصمیم گرفت تا در امتداد آزمایش فرمانبرداری میلگرام، به بررسی تاثیر شرایط محیطی بر رفتار افراد در زندان بپردازد.

او به دنبال بررسی این مسئله بود که اگر افرادی سالم را در محیط شبیه سازی شده زندان قرار دهد، آن ها چگونه رفتار می کنند. زیمباردو در مورد این آزمایش این طور توضیح داد: فرض کنید شما کودکانی دارید که از نظر روانی و فیزیکی در سلامت کامل قرار دارند و قرار است به محیطی روند که شبیه به زندان است و برخی از حقوق مدنی آن ها پایمال خواهد شد. این افراد خوب در چنین محیط شیطانی و بدی چگونه رفتار خواهند کرد؟ آیا خوبی در آن ها پیروز خواهد شد؟

اثر زایگارنیک

در دهه 1920 روانشناسی روسی، بولما زایگارنیک ( Bulma Zeigarnik) که به رستورانی اتریشی رفته بود با پدیده ی جالبی رو به رو شد. او متوجه شد که پیشخدمت ها به طرز خارق العاده ای تمامی سفارشات مشتریان را حفظ می کنند و بدون نوشتن سفارش ها تا زمانی که غذای مشتریان آماده شود، سفارشات از ذهن آن ها خارج نمی شود. اما نکته ی جالب برای زایگارنیک این بود که با فاصله ی کوتاهی از تحویل غذا، همه چیز از ذهن آن ها پاک می شود. به نظر نمی رسید که آن ها دائما در حال تکرار کردن سفارش برای به یاد داشتن باشند و مهم تر از آن اساسا به نظر نمی رسید تلاشی مستمر به خرج دهند.

واکنش جنگ و گریز

احتمالا تا کنون بارها تجربه مواجهه با رویدادی استرس زا و یا تهدید آمیز را داشته اید. ممکن است در این شرایط احساس خشک یا میخکوب شدن، سرخ شدن چهره و یا احساس گرم شدن را تجربه کرده باشید. همچنین اگر در این وضعیت از توان بدنی خود استفاده کرده باشید، حتما متوجه افزایش شدید و غیر منتظره آن شده اید. ممکن است همواره تجربه مطلوبی در این شرایط نداشته باشید. قطعا تجربه بیان جملاتی در هنگام عصباتیت را داشته اید که بعدها از آن پیشیمان شده اید. اتفاقی که در زبان عامه به آن نرسیدن خون به مغز می گویند! آن چه در این شرایط روی می دهد واکنش جنگ و گریز (fight or flight) در بدن است که در طی هزاران سال در طول تکامل، در انسان شکل گرفته و منجر به حفظ بقای انسان و پشت سر گذاشتن تهدیدات شده است.

اندورفین مخدر درون بدن

در آغاز دهه 70 محققان به دنبال بررسی نحوه تاثیرپذیری مغز در برابر مواد مخدر نظیر هروئین و مورفین بودند. آن ها دریافتند که مخدرها با گیرنده های سلول هایی تعامل می کنند که در مغز و نخاع شوکی به فراوانی یافت می شوند. هنگامی که این مخدرها توسط گیرنده ها جذب می شوند، سبب کاهش و یا بلوکه شدن انتقال سیگنال های درد در بدن می گردند. اما سوال این جا بود که چرا گیرنده هایی مخصوص مخدرها در بدن وجود دارند؟ محتمل ترین پاسخ این سوال این است که بدن می بایست شامل موادی شبیه به مخدرها باشد که به صورت طبیعی در بدن تولید می شوند.

خشونت و اطاعت از صاحبان قدرت: آزمایش میلگرام

در صورتی که فردی به شما دستور دهد تا به دیگران شوک الکتریکی 400 ولتی وارد کنید، آیا از دستورش اطاعت خواهید کرد؟ بدون شک اکثر افراد به این سوال پاسخ منفی می دهند، با این حال استنلی میلگرام، استاد روانشناسی دانشگاه ییل در دهه 1960 به دنبال یافتن پاسخ این سوال، آزمایشی طراحی کرد که منجر به نتایج شگفت آوری شد.