چه چیزی انجام رفتارهای خاص را در ما بر می انگیزد؟ به اعتقاد آبراهام مازلو(Abraham Maslow) ، روانشناس انسان گرا، فعالیت های ما در جهت برطرف سازی نیازهایی مشخص است. او نخستین بار نظریه سلسله مراتب نیازهای خود را در مقاله ای تحت عنوان " نظریه ای در مورد انگیزش انسان" و کتاب " انگیزش و شخصیت" به چاپ رساند. بر اساس این نظریه، انسان ها دارای سلسله مراتبی از نیازها هستند که می بایست ابتدا نیازهای بنیادی و سطح پایین تر خود را برآورده سازند تا بتوانند به سراغ نیازهای سطح بالاتر روند.
برخلاف نظریه های رایج در آن دوره نظیر روانکاوی و رفتارگرایی که بیشتر بر رفتارهای نابهنجار تمرکز داشتند، مازلو به دنبال بررسی مسائلی بود که سبب رضایت و شادی انسان ها شده و آن ها را به اهدافشان نزدیک تر می کند. به عنوان یک روانشناس انسان گرا، مازلو اعتقاد داشت که انسان ها تمایلی ذاتی برای خود شکوفایی (self actualization) دارند. با این حال او در نظریه اش لازمه دستیابی به خودشکوفایی را برآورده کردن نیازهای ابتدایی تر آب و غذا (food)، امنیت (safety)، عشق و محبت (love) و عزت نفس (self esteem) می داند.
حرکت از نیازهای اساسی به سوی نیازهای پیچیده و روانشاختی
سلسله مراتب نیازها عموما به صورت یک هرم نمایش داده می شود. سطوح پایین تر هرم دربرگیرنده نیازهای اساسی تر است و با حرکت به سمت راس هرم به سوی نیازهای پیچیده تر خواهیم رفت. در پایین ترین سطح هرم نیازهای اساسی فیزیکی، شامل نیاز به غذا، آب، خواب و حرارت متعادل قرار دارد. در صورتی که نیازهای این سطح برآورده شوند، فرد می تواند به سطح بالاتر هرم حرکت کند که امنیت را شامل می شود.
هر چه فرد به سمت راس هرم حرکت کند، نیازها نیز روانشناختی و اجتماعی تر می شوند. پس از نیاز به امنیت، نیاز به عشق، دوستی و صمیمیت اهمیت می یابد. پس از آن نیاز به عزت نفس و اعتبار شخصی مطرح شده و در نهایت در بالاترین سطح، نیاز به خودشکوفایی قرار دارد که به فرایند رشد و پرورش فرد در جهت دستیابی به پتانسیل های فردی اشاره دارد.
به اعتقاد آبراهام مازلو این نیازها مشابه غرایز بوده و نقشی کلیدی در انگیزش رفتارها ایفا می کنند. او نیازهای فیزیولوژیکی (غذا)، امنیت، اجتماعی ( عشق) و عزت نفس را نیازهای فقدان و کاستی (deficiency needs) یا نیازهای D می نامد، چرا که این نیازها برخواسته از محرومیت و فقدان هستند. ارضای این نیازهای سطح پایین برای دفع احساس نارضایتی و پیامدهای آن بسیار بااهمیت است.
پنج سطح سلسله مراتب نیازها
1.نیازهای فیزیولوژیکی
این سطح شامل نیازهایی می شود که برای بقا ضروری هستند، نظیر نیاز به آب، هوا، غذا و خواب. به اعتقاد مازلو این نیازها، اساسی ترین و غزیزی ترین نیازها در سلسله مراتب هستند، چرا که تمامی نیازهای دیگر در صورتی مطرح می گردند که این نیازها برطرف شده باشند.
2.نیاز به امنیت:
این سطح شامل نیاز به امنیت و آسایش می شود. نیاز به امنیت برای بقا ضروری است، اما نه به اندازه نیازهای فیزیولوژیکی. به عنوان نمونه ای از نیاز به امنیت می توان به نیاز کاری ثابت و مطمئن، مراقبت بهداشتی و سلامت و مکانی امن برای زندگی اشاره کرد.
3.نیازهای اجتماعی:
این سطح شامل نیاز به تعلقات به دیگران، عشق و محبت و مهربانی می شود. مازلو این نیازها را کمتر از دو سطح پیشین، یعنی نیازهای فیزیولوژیک و امنیت، اساسی می داند. روابطی نظیر دوستی، دلبستگی رمانتیک و ارتباطات خانوادگی، حضور در اجتماع و گروه ها به ارضای نیاز مورد پذیرش قرار گرفتن و اجتماعی شدن می انجامد.
4.نیاز به عزت نفس:
این سطح شامل نیازهایی می شود که ارزش های شخصی، به رسمیت شناخته شدن در اجتماع، فضیلت های اجتماعی و عزت نفس را منعکس می کنند.
5.نیاز به خودشکوفایی:
نیاز به خودشکوفایی در بالاترین سطح هرم یا سلسله مراتب نیازهای آبراهام مازلو قرار دارد. افراد خودشکوفا، انسان هایی آگاه به خود هستند که نسبت به رشد خود توجه ویژه ای دارند، بر مبنای نظرات دیگران زندگی نمی کنند و علاقه شدیدی برای به فعل درآوردن پتانسیل های خود دارند.
?
