کانون نویسندگان امروز دیگر اصطلاحی جاافتاده و مرسوم است، اما نخستین ها همواره از اهمیتی خاص برخوردار بوده اند. داستان شکل گیری و برگزاری نخستین کنگره ی نویسندگان ایران به سال 1325 باز می گردد، اما نکته ی جالب آن است که نخستین کنگره ی نویسندگان ایران نه به ابتکار خود نویسندگان، بلکه توسط انجمن روابط فرهنگی ایران و اتحاد جماهیر شوروی ســوسـیالـیسـتی شکل می گیرد. در این کنگره از 78 نفر از شاعران و نویسندگان ایران برای حضور در جلسات دعوت شده و اکثریت آن ها در این جلسه حاضر می شوند. از جمله ی مشهورترین این افراد جلال آل احمد، ملک الشعرا بهار، پژمان بختیاری، فریدون توللی، صادق چوبک، علی اصغر حکمت، پرویز ناتل خانلری، علی اکبر دهخدا، شایگان، شهریار، احسان طبری، بزرگ علوی، فروزانفر، سعید نفیسی، عبدالحسین نوشین، نیما یوشیج و صادق هدایت هستند.

نخستین کنگره ی نویسندگان ایران در 4 تیر شروع به کار کرده و در تاریخ 12 تیر به پایان می رسد، با این حال در روزهای سیزدهم و چهاردهم تیر نیز به دعوت آقایان کالیشیان و بهار ( وزیر فرهنگ ) دو ضیافت در خانه ی فرهنگ و قصر صاحبقرانیه برگزار شده و مهمانان بار دیگر دور هم جمع می شوند.

در روز پایانی قطعنامه ای که از پیش تهیه شده است به امضای اعضای کنگره می رسد که در ادامه آن را می خوانید:

 

قطعنامه نخستین کنگره ی نویسندگان ایران:

ادبیات ایران در طی قرون متمادیه هماره از جنگ خیر و شر و پیکار یزدان و اهریمن سخن گفته، احساسات عالیه ی انسان دوستی و برابری ابنای بشر را در دل ها برانگیخته و از این رهگذر نه تنها در اخلاق و فرهنگ مردم ایران، بلکه در ادبیات و مدنیت جهانی تاثیری به سزا و عمیق داشته است.

ادبیات معاصر نیز کم و بیش این وظیفه ی بزرگ، یعنی هدایت و تربیت مردم را انجام داده، در جنبش آزادی ایران سهم بزرگی به عهده گرفته، به خصوص عده ای از نویسندگان و شاعران در طی جنگ اخیر با اصولی که حریت و فضیلت و فرهنگ جهانی را مورد تهدید قرار داده بود به مبارزه برخاسته و خلق را آگاه ساختند.

مع هذا می توان گفت که نثر و نظم کنونی ایران چنان که از سخنرانی ها و مباحث کنگره بر می آید، وظایف دیگری در تقابل مردم ایران و جهانیان به عهده دارد که باید در آینده انجام دهد. با در نظر گرفتن مراتب فوق:

1. کنگره آرزومند است که نویسندگان ایران در نظم و نثر، سنت دیرین ادبیات فارسی، یعنی طرفداری از حق و عدالت و مخالفت با ستمگری و زشتی را پیروی نمایند و در آثار خود از آزادی و عدل و دانش و دفع خرافات هواخواهی نموده، پیکار بر ضد اصول و بقایای فاشیزم را موضوع بحث و تراوش فکر خود قرار دهند و به حمایت صلح جهانی و افکار بشر دوستی و دموکراسی حقیقی برای ترقی و تعالی ایران کوشش کنند.

2. کنگره آرزومند است که نویسندگان و شاعران به خلق روی آورند و بدون این که افراط روا دارند در جست و جوی اسلوب ها و سبک های جدیدی که ملایم و منطبق با زندگی کنونی باشد برآیند و انتقاد ادبی سالم و علمی را که شرط لازم پیدایش ادبیات بزرگ است، ترویج کنند.

3. کنگره آرزومند است که مناسبات فرهنگی و ادبی موجود بین ملت ایران و تمام دموکراسی های ترقی خواه جهان، بالاخص اتحاد شوروی بیش از پیش استوار گشته به نفع صلح و بشریت توسعه یابد.

4. کنگره از هیئت مدیره ی انجمن روابط فرهنگی ایران با اتحاد جماهیر شوروی سوســیالیـــستی که انعقاد این کنگره از ابتکارات حسنه ی آن به شمار می رود سپاس گزار است.

5. کنگره تاسیس یک کمیسیون و تشکیلات موفقتی را که بنیاد اتحادیه گویندگان و نویسندگان ایران را پی ریزی کند، ضروری می داند و اجرای این منظور را به هیئت رئیسه محول می نماید.

 

منبع: نخستین کنگره نویسندگان ایران، نورالدین نوری