شما هر روز اطلاعات بسیاری را به حافظه خود می سپارید، همین طور اطلاعات بسیاری را به خاطر می آورید. این توانایی تمامی زندگی شما را تحت تاثیر خود قرار می دهد. هنگامی که در امتحانی شرکت می کنید، هنگامی پسورد ایمیل خود را به یاد می آورید، هنگامی که نام دوستانتان را صدا می زنید، مسیر خانه را طی می کنید و حتی می نویسید از حافظه خود استفاده می کنید. کوچکترین اختلالی در فرایند حافظه زندگی شما را از روند عادی خارج می کند. اما حافظه چیست و چگونه کار می کند؟ در ادامه به صورت مختصر به نحوه کارکرد حافظه پرداخته خواهد شد.
حافظه فرایندی است که طی آن اطلاعات را دریافت، ذخیره و نگهداری و در نهایت بازیابی می کنیم. در روانشناسی این مراحل را به ترتیب رمزگردانی (encoding)، اندوزش (storage) و بازیابی (retrieval) می نامند.
مغز انسان برای دریافت و درک اطلاعات محیط می بایست، آن ها را به سیگنال های الکتریکی رمزگردانی نماید. اطلاعات پس از رمزگردانی، می بایست در مغز ذخیره یا اندوزش شوند تا در صورت نیاز بازیابی و مورد استفاده قرار گیرند. بخش اعظم اطلاعات ذخیره شده در حافظه، در سطح هشیار نیستند. به عنوان مثال شما نام افراد بسیاری را در حافظه خود ثبت کرده اید، با این حال تنها هنگامی که نیاز به استفاده از نام خاصی دارید، آن را به سطح هشیاری فراخوانده و از آن استفاده می کنید. فرایند بازیابی به انتقال اطلاعات ذخیره شده در حافظه، به سطح هشیار اشاره دارد.
گرچه تا کنون نظریه های بسیاری در حوزه حافظه ارائه شده اند و البته هیچ کدام هم به اثبات نرسیده اند، اما عموما برای توصیف ساختار و عملکرد حافظه از نظریه سه مرحله ای اتکینسون و شیفرین استفاده می شود. نظریه اتکینسون شیفرین که نخستین بار در سال 1968 پیشنهاد شد، حافظه را دارای سه مرحله جداگانه می داند: حافظه حسی، حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند مدت.
حافظه حسی
حافظه حسی نخستین مرحله حافظه به شمار می آید. در این مرحله، اطلاعات حسی محیط برای مدت کوتاهی در حافظه حسی ذخیره می گردد. این زمان، برای اطلاعات تصویری در حدود نیم ثانیه و برای اطلاعات صوتی در حدود 3 ثانیه است. برای درک کارکرد حافظه حسی، کافیست چشمان خود را ببندید، در این صورت تصویری که پیش از بستن چشمتان مشاهده می کردید، برای لحظاتی همچنان باقی خواهد ماند. حافظه حسی در واقع در نقش دریچه ای برای ورود اطلاعات به حافظه عمل خواهد کرد. از میان اطلاعاتی که وارد حافظه حسی می شوند، تنها اطلاعاتی که مورد توجه قرار گیرند، وارد مرحله بعد یعنی حافظه کوتاه مدت می شوند.
حافظه کوتاه مدت
حافظه کوتاه مدت که حافظه فعال نیز نامیده می شود، شامل اطلاعاتی است که ما به صورت آگاهانه مورد توجه قرار می دهیم و یا در مورد آن می اندیشیم ( حافظه کوتاه مدت تقریبا مشابه بخش هشیار ذهن در نظریه فروید است). همان طور که پیشتر ذکر شد، اطلاعات حافظه کوتاه مدت، شامل بخشی از اطلاعات حافظه حسی هستند که مورد توجه قرار گرفته اند. اطلاعات در حافظه کوتاه مدت برای 20 تا 30 ثانیه باقی خواهند ماند. این اطلاعات در صورت تمرین و تکرار می توانند وارد حافظه بلند مدت شوند و در غیر این صورت از حافظه کوتاه مدت پاک می شوند تا فضا برای ورود اطلاعات جدید ایجاد شود. حافظه کوتاه مدت قادر به نگهداری 5 تا 9 قطعه یا واحد اطلاعات است. این واحد می تواند یک عدد، یک حرف و یا کلمه باشد. ناتوانی در توجه به اطلاعات مختلف به دلیل محدودیت فضای حافظه کوتاه مدت (حافظه فعال) است. در واقع هنگامی که اطلاعاتی مورد توجه قرار گیرد، فضای حافظه کوتاه مدت مورد استفاده قرار گرفته و دیگر فضایی برای توجه به اطلاعات دیگر نخواهد بود.
حافظه بلند مدت
حافظه بلند مدت به نگهداری طولانی مدت و شاید مادام العمر اطلاعات اشاره دارد. اطلاعاتی که وارد حافظه بلند مدت می شوند در زبان روانشناسی فرویدی در سطح ناهشیار و نیمه هشیار قرار دارند. این اطلاعات خارج از آگاهی ما هستند، اما هنگامی که به آن ها نیاز داشته باشیم می توانیم آن ها را به حافظه کوتاه مدت فراخوانده و از آن استفاده کنیم. بررسی ظرفیت و مدت نگهداری اطلاعات در حافظه بلند مدت تقریبا غیرممکن است، با این حال شواهد نشان می دهند که احتمالا باید حافظه بلندمدت را نامحدود دانست.
