واکنش جنگ و گریز

احتمالا تا کنون بارها تجربه مواجهه با رویدادی استرس زا و یا تهدید آمیز را داشته اید. ممکن است در این شرایط احساس خشک یا میخکوب شدن، سرخ شدن چهره و یا احساس گرم شدن را تجربه کرده باشید. همچنین اگر در این وضعیت از توان بدنی خود استفاده کرده باشید، حتما متوجه افزایش شدید و غیر منتظره آن شده اید. ممکن است همواره تجربه مطلوبی در این شرایط نداشته باشید. قطعا تجربه بیان جملاتی در هنگام عصباتیت را داشته اید که بعدها از آن پیشیمان شده اید. اتفاقی که در زبان عامه به آن نرسیدن خون به مغز می گویند! آن چه در این شرایط روی می دهد واکنش جنگ و گریز (fight or flight) در بدن است که در طی هزاران سال در طول تکامل، در انسان شکل گرفته و منجر به حفظ بقای انسان و پشت سر گذاشتن تهدیدات شده است.

احساس لذت در مغز : سیستم پاداش مغز

هر رویداد بیرونی یا تجربه ای با اتفاقاتی در مغز ما همراه است.احساس لذت نیز یکی از اتفاقاتی است که ما هر روزه آن را تجربه می کنیم. هنگامی که با دیدن دوستی احساس شادی می کنیم، در مسابقه ای پیروز می شویم یا حتی داروی لذت بخشی را مصرف می کنیم مغز ما واکنش خاصی از خود نشان می دهد. این احساس لذت و پاداش با چه تغییراتی در مغز همراه است؟

اصطلاح سیستم پاداش به گروهی از ساختارهای مغزی اشاره دارد که در برابر محرک های تقویت کننده یا لذت بخش نظیر مواد مخدر و داروهای اعتیاد آور فعال می شوند. هنگامی که افراد در معرض محرکی لذت بخش قرار می گیرند، مغز شروع به افزایش آزادسازی نورترنسمیتر (پیام آور عصبی) دوپامین می کند و فعالیت مناطق مغزی مرتبط با دوپامین افزایش می یابد. مسیر دوپامینی مزولیمبیک (mesolimbic dopamine pathway) مهم ترین منطقه ی مغری مرتبط با لذت و پاداش است. این مسیر ناحیه ی تگمنتوم شکمی (VTA) را به هسته های آکامبنس متصل می کند.

 

مورد عجیب: هنری گوستاو مولایسون (HM)

هنری گوستاو مولایسون ملقب به HM کارگری بود که از حمله های شدید صرع رنج می برد. این حملات به تدریج بدتر می شدند، به طوری که در بیست و هفت سالگی او دیگر قادر به کار کردن نبود. در سال 1953 جراحان اعصاب برای کنترل کردن این حمله ها بخش هایی از هر دو قطعه ی گیجگاهی را برداشتند ( که منبع حمله ها بود ). قبل از جراحی، HM را به دقت ارزبابی کردند. او حافظه ی طبیعی و هوشبهر 112 داشت. بعد از عمل جراحی که هشیاری وی برگشت، او غیر از دکتر اسکوویل که سال ها وی را می شناخت، دیگر نمی توانست کارکنان بیمارستان را بشناسد. او قادر نبود مسیر اطراف بیمارستان را به خاطر بیاورد، یا آن را یاد بگیرد.

لوب ها یا قطعات مغز

قشر مغز به چهار بخش تقسیم می شود که این بخش ها را لوب (Lobe) یا قطعه می نامند. لوب پیشانی، لوب آهیانه، لوب گیجگاهی و لوب پس سری هر کدام کارکردهای خاص خود را دارند.

نوروترانسمیتر ( انتقال دهنده عصبی )

نوروترانسمیترها ( پیام آور عصبی و پیک عصبی نیز خوانده می شوند) مواد شیمیایی درون مغز هستند که اطلاعات را درون مغز و بدن انتقال می دهند. آن ها سیگنال ها را میان سلول های عصبی که نورون خوانده می شوند، پخش می کنند. مغز با استفاده از نوروترانسمیترها به قلب پیغام می دهد تا بتپد، به شش ها پیغام تنفس میدهد و به معده پیغام هضم غذا را می دهد. علاوه بر این نوروترانسمیترها یا پیک های عصبی بر مواردی نظیر خلق، خواب، تمرکز و وزن بدن نیز تاثیر می گذارند. بدن برای حفظ سلامت خود نیاز به حفظ نوروترانسمیترها در سطحی بهینه دارد، با این حال رویدادها و مواردی نظیر استرس، رژیم غذایی نامناسب، نوروتکسین ها، استعداد ژنتیکی، داروها، استفاده از الکل و کافئین می تواند سطح نوروترانسمیترها را تغییر دهد.

انتقال اطلاعات در مغز چگونه صورت می گیرد؟

هر آن چه در بدن اتفاق می افتد، از تنفس و غذا خوردن تا تصمیم گیری، ادراک و احساسات همگی تحت کنترل مغر قرار دارند. با این حال شاید برای بسیاری این سوال پیش آمده باشد که مغز چگونه پیام هایش را انتقال می دهد؟ اگر به دنبال پاسخی چند کلمه ای هستید، شاید پاسخ شما چنین باشد: مکانیزمی الکتریکی شیمیایی! با این حال اگر می خواهید از نحوه انتقال اطلاعات در مغز به طرز دقیق تری آگاه شوید نیاز به آشنایی با نورون هاو پیام آورهای عصبی یا نوروترنسمیترها (neurotransmitters) دارید. نورون ها ساختارهای پایه ای مغز هستند. در واقع آن چه بخش اعظم عملکرد مغز را شکل می دهد، نورون ها هستند. به طور کلی نورون ها از سه بخش تشکیل می شوند:

تاثیر آلودگی هوا بر مغز

بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی در میان 20 شهر آلوده ی جهان (از نظر میزان ریزگرد) 7 شهر از ایران نیز حضور دارند. بنابراین جای تعجب ندارد که افراد نگران سلامتی خود و تاثیرات مخرب آلودگی هوا باشند. در مقاله ی پیش رو به بررسی تاثیرات نوروسایکالوژیک آلودگی هوا بر روی مغز انسان پرداخته شده است.